Με την ευκαιρία της εορτής του Αγίου Ιωάννου στις 29 Αυγούστου,πολιούχου του Κρανιδίου, που εορτάζεται κάθε χρόνο πανηγυρικά και με μεγάλη ευλάβεια απο τους Κρανιδιώτες καταθέτω κι εγω ευλαβικά μια ιστορική αναφορά απο το βιβλίο ΤΟ ΚΡΑΝΙΔΙ του Μακαριστού Παντελεήμονος Καρανικόλα Μητροπολίτου Κορίνθου.
Η ΕΙΚΟΝΑ TOΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
H εξαίρετη και μεγαλόπρεπη εικόνα του Ι Προδρόμου Ιωάννη και Βαπτιστή όπως αναφέρεται στα κείμενα, είναι έργο σπουδαίου αγιογράφου του 11ου αιώνα. Ίσως κάποτε διαβαστεί αν υπάρχει και κάποιο όνομα κάτω από την ασημένια πλάκα πού την σκεπάζει. Ακόμη από ειδικούς μπορεί με σχεδόν απόλυτη ακρίβεια να χρονολογική, οποτεδήποτε. Μερικοί λένε ότι είναι του 16ου αιώνα.
Έκτος από τα κείμενα πού διάσωσε ο Άγγελος Μπούζος κυκλοφόρησε τυπωμένο αργότερα, χωρίς χρονολογία, ένα, ας το πούμε. συναξάρι, της εικόνος πού το διάβαζαν στην αγρυπνία μεταξύ 28 και 29 Αυγούστου στη γιορτή, γιατί, επί πλέον, τα κείμενα προτρέπουν να γίνεται Εσπερινός, Αγρυπνία και Λιτάνευση της εικόνας, στις όποιες να παίρνουν μέρος όλοι οι παπάδες του Κρανιδίου και φυσικά να γίνεται και ή Θεία Λειτουργία, όλα αυτά στις 28 βράδυ και 29 πρωί, κάθε Αύγουστο μήνα, την ήμερα τής Απότομης του Προδρόμου. Το συναξάρι αυτό το υπογράφουν ο Εφημέριος Μιχαήλ Τσαμαδός Οικονόμος και Δαμιανός Μονοχάρτζης, ηγούμενος της Ζωοδόχου Πηγής Κορωνίδας, με χρονολογία 30 Αυγούστου 1764.
Ή εικόνα βρισκόταν στ' Άνάπλι. Την είχε κρυμμένη κάτω από ένα κρεβάτι σοφά ή μιντέρι, όπως τα λένε οι Τούρκοι, ή Τουρκάλα Χανιφέ Χανούμ Ελισάχ. Ή Οθωμανίδα αυτή ελαφρών ηθών γυναίκα, από τα Παρασάμια τής Συρίας, ήταν απόγονος μιας οικογένειας πού εξομώτησε παλαιότερα, γιατί ο Κιαμήλ Μπέης τής Κορίνθου το είχε προσδιορίσει αυτό, παρατηρώντας ότι ή οικογένεια Ελισάχ δεν ήταν γνήσια Οθωμανική φαμίλια αλλά Χριστιανική πού εξισλαμίστηκε. Η Χανιφέ Χανούμ, έμενε στ' Ανάπλι στο σπίτι της, πού ή τοποθεσία του περιγράφεται από το σχετικό κείμενο με τα πάρα κάτω: «προς δυσμάς έχει (το σπίτι) το Τζαμί το όποιο μεταβλήθηκε σε φραγκική Εκκλησία" και εις την γωνίαν του Τζαμιού προς το "Ιτσ - Καλέ είναι ή γωνιά του σπιτιού, δηλαδή, νοτιοανατολικά». Ό Λεωνίδας Μονοχάρτζης είχε φίλη την Χανιφέ Χανούμ. Είναι γνωστό από τα κείμενα και από την αιχμαλωσία του Δαμαλών Σωφρονίου ότι οι Μονοχάρτζηδες την εποχή πολύ προ του 1821 ήσαν φιλότουρκοι. Στις συναναστροφές τους με τους Τούρκους γνώρισε ασφαλώς και την Χανιφέ Χανούμ, το γένος Ελισάχ. Ό Λεωνίδας ήταν και σωματοφύλακας του Ρώσου Προξένου. Τη νύχτα λοιπόν στις 26 Αυγούστου 1764 επισκέφθηκε τη φίλη του Χανιφέ, ήταν φαίνεται και πιωμένος ή μπορεί να ήπιαν μαζί με την Χανούμισσα. Ονειρεύτηκε
Όμως εκεί που κοιμότανε σ' ένα μιντέρι, στο σπίτι της Χανιφέ, ότι ένας μαύρος σκύλος έβγαινε από κάτω από το μιντέρι με διάθεση να ξεσκίσει τον Λεωνίδα. Ξύπνησε τρομαγμένος και ζήτησε να δει κάτω από το σοφά απ' όπου έβγαινε ο μαύρος και άγριος σκύλος. Άναψε ένα κερί και έψαξε και ανακάλυψε με σηκωμένες τις τρίχες του, από τον τρόμο και την έκπληξη, την μαύρη επιβλητική καi έτοιμη σαν να του μιλήσει, εικόνα τού Τ. Προδρόμου. Για μια στιγμή σκέφθηκε να σκοτώσει την ερωμένη του, άλλά πιο ήρεμα ύστερα θυμήθηκε την σακολέβα του Κρανιδιώτη και φίλου του Καπετάν Χριστόδουλου Μετούση, πού είχε έρθει στ' Ά-νάπλι. Πήγε λοιπόν και του διηγήθηκε τα συμβάντα του ονείρου του και την ανακάλυψη της εικόνας και με τούς ναύτες της Κρανιδιώτικης σακολέβας, Νικόλα Δ. Γκοΰστο ή Κουκούδη, Δημήτρη Μάρκου και Πέτρο Θώδα, πήρε την εικόνα, την έβαλε στη σακολέβα ή οποία έφυγε αμέσως για το Κρανίδι. Στις 30 Αυγούστου παραδόθηκε η "Αγια εικόνα στον ξάδερφο του Λεωνίδα και ηγούμενο του Μοναστηρίου Κορωνίδας (Κοιλάδα) Δαμιανό Μονοχάρτζη πού την παράδωσε στην ιδιόκτητη Εκκλησία των Μο-νοχαρτζαίων, τον Πρόδρομο, όπου έγινε την ίδια νύχτα ολονυχτία και δοξολογία με συμμετοχή των τότε κατοίκων του Κρανιδίου.
Φαίνεται όμως ότι για την σχεδόν αρπαγή τής εικόνας από το σπίτι της Χανιφέ Χανούμ, ακολούθησε φασαρία, στην οποία επενέβη δ Ρώσος Πρόξενος με τις πλάτες τής Αυτοκράτειρας της Ρωρίας Αικατερίνης Β' (άκμασε το 1762—1796) και η υπόθεση οδηγήθηκε στο δικαστήριο, στο οποΐο έλαβε μέρος υπέρ του Λ. Μονοχάρτζη και σαν αντιπρόσωπος τής αυτοκράτειρας Αικατερίνης ο περίφηρος διδάσκαλος του Γένους, Σλαβινίου και Χερσώνος Ευγένιος Βούλγαρης (1716—1806).
Κατά τα Ορλωφικά με τις σφαγές και καταστροφές των Τούρκων κατά των Ραγιάδων Ελλήνων στα 1769—1770, τότε πού εκπατρίστηκε και ο Κορίνθου Άγιος Μακάριος δ Νοταράς, η εικόνα του Τ. Προδρόμου από το Κρανίδι μεταφέρθηκε στις Σπέτσες, όπου οι Σπετσιώτες την επαργύρωσαν από ευλάβεια. Η εικόνα στις Σπέτσες φυλάχτηκε ένα με ενάμισο χρόνο στο Μοναστήρι του Αγ. Νικόλα, στο οποΐο ήταν ηγούμενος ο Αγάπιος Τεπαρηνιώτης.Έκανε μάλιστα η εικόνα και το θαΰμα κατά το οποΐο όταν οι αραπάδες, όπως φαίνεται κατά τις σφαγές επί Όρλωφ θέλησαν νά περάσουν για να καταστρέψουν τις Σπέτσες, ο άνεμος δεν τούς βοήθησε κι έτσι σώθηκε το νησί, το οποΐο φυσικά θα αντιστεκότανε. Ο Νικόλας Μονοχάρτζης και ο Λευτέρης Μονοχάρτζης έγραψαν γράμμα για την κατοχή της εικόνας από
την οικογένεια Μονοχάρτζη, και τo έστειλαν στiς Σπέτσες πρoς τoν ηγούμενο τοy Μοναστηρίου "Αγ. Νικολάου δια μέσου του Σπετσιώτη Δ. Σωτηρίου.
Ή εικόνα του Τ. Προδρόμου ασημωμένη και συνοδεία με διάφορα δώρα και με 800 γρόσια από δωρεές, εστάλθηκε στο Πόρτο Χέλι στις 21 Ιούλη 1772 με γράμμα των Δημογερόντων Σπετσών πού το υπόγραψε ο Δημογέροντας Ανάστασης Ι. Κυρίκου.
Οι Μονοχάρτζηδες φοβήθηκαν μήπως η εικόνα άρπαχτεί και μεταφερθεί στην Ύδρα στον Προφήτη Ηλία, απ' τις Σπέτσες, γι αυτό έγραψαν προκαταβολικά στους Σπετσιώτες για την ιδιοκτησία τους πάνω στην εικόνα. Ή εικόνα είναι θαυματουργή, είναι ο Προστάτης και Πολιούχος του Κρανιδίου και προστάτεψε το Κρανίδι απ' τη χολέρα.
Οι κάτοχοι της, από την αρχή διατύπωσαν την ανάγκη να γίνεται Εσπερινός, Λιτανεία, Όλονυχτία και Λειτουργία στις 28 και 29 Αυγούστου, με όλο τον κλήρο.
Στην Επανάσταση του 1821 οι Μονοχάρτζηδες έβγαλαν το ασήμι με το όποιο την είχαν ασημώσει οι Σπετσιώτες και το παρέδωσαν για τις ανάγκες του αγώνα.
Σήμερα ή εικόνα είναι ασημωμένη. Φαίνεται ότι αργότερα την ξανασήμωσαν.
Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
Στον τόπο όπου υψώνεται σήμερα ή Καθεδρική Εκκλησία του Τίμιου Ιωάννη Προδρόμου και Βαπτιστή, βρισκόταν μέχρι το 1852 ένα μικρό Εκκλησάκι. Ίσως να ήταν ένα παμπάλαιο Βυζαντινού τύπου χαριτωμένο Εκκλησάκι, το Εκκλησάκι αυτό. 'Αλλά ή ευσέβεια των καπεταναίων με επικεφαλής τούς Μονοχαρτζαίους θέλησε να κτιστεί μια μεγαλόπρεπη Εκκλησία, αυτή πού υπάρχει σήμερα σε βυζαντινό ρυθμό και με τρούλο.
Ή θαυματουργή εικόνα του Βαπτιστή, για την οποία γράφουμε σε άλλο κεφάλαιο και ή σωτηρία από τη χολέρα στα 1854, έκαναν ώστε να εξακολούθηση τότε σε γρήγορο ρυθμό ή κατασκευή τής Εκκλησίας μετά τη θεμελίωση.
Ό Καπετάν Κώστας Μονοχάρτζης σε συνεννόηση με την Επιτροπή για την ανέγερση του Πρόδρομου πήγε στη Σμύρνη και έφερε από εκεί στο Κρανίδι, τον Ιταλό Αρχιτέκτονα Ιάκωβο Σεμπαστίνο στις 18 του Απρίλη του 1852. Την Επιτροπή τής
ανέγερσης της Εκκλησιάς του Τ. Προδρόμου αποτελούσαν oι Κρανιδιώτες Εμποροπλοίαρχοι, Κώστας Μονοχάρτζης, Νικόλας Κασούνης, Λάμπρος I. Μπίας, Ανάστασης Νικολέττας, Α. Μερεμέτης και Γιάννης Παπαφραγκίσκος.
Στο παλιό Εκκλησάκι του Προδρόμου υπήρχαν δυο αφιερωμένα Μανουάλια πέτρινα και ένας Δεσποτικός θρόνος το ίδιο λίθινος. ° Ακόμη υπήρχε και ένα παλιό Ευαγγέλιο αφιέρωμα του Μοναστηρίου του Αυγού. Στη δυτική πλευρά του Εκκλησακίου υπήρχε αναθηματική τετράγωνη πλάκα με τα ονόματα των κατόχων και ιδιοκτητών του Εκκλησιδίου εκείνου του Προδρόμου, Μονοχάρτζηδων, αλλά, σκόπιμα, όπως φαίνεται, από το γνωστό φθόνο πού δέρνει τούς ανθρώπους, καταστράφηκε, όταν γκρεμίστηκε το παλιό Εκκλησάκι για να χτιστεί ο νέος Ναός στα 1852. Την ιδιοκτησία του Εκκλησιδίου οι εκπρόσωποι τής οικογένειας Μονοχάρτζη την μετεβίβασαν σ' όλη την Κοινότητα, στις 11 του Ιούλη του 1800. Εξαίρουν μόνο την εικόνα του Προδρόμου, γιατί υπήρχε δεσμευτική κατάρα να μη φύγει ποτέ ή παμπάλαια εικόνα του Τ. Προδρόμου από την κατοχή τής οικογένειας Μονοχάρτζη. Το ντοκουμέντο τής 11 Ιούλη 1800 υπογράφουν ή χήρα Μονοχάρτζη, οι Νικόλας Λ. Μονοχάρτζης, Γιάννης Δ. Μονοχάρτζης, Γιώργης Σ. Μονοχάρτζης, Παναγιώτης Κ. Μονοχάρτζης, δ Ιερέας Κυριάκος I. Χατζηδαμιανοΰ. Το ντοκουμέντο τής αφιέρωσης του Εκκλησιακίου βεβαιώνεται με την σφραγίδα και την υπογραφή του Οθωμανού Τοπάρχη Κεχαγιά Μουράτ Κουσέμ. Ήταν μεγάλο λάθος το γκρέμισμα τής μικρής Εκκλησιάς του Τ. Προδρόμου, ιδιοκτησίας των Μονοχάρτζηδων, γιατί ή καινούργια Μητροπολιτική Εκκλησία, μπορούσε να κτισθεί όπως κτίστηκε μεγάλη, επιβλητική και ωραία, παράλευρα, κάπου εκεί κοντά. Μήπως δεν θα υπήρχε την εποχή αυτή άφθονος τόπος;
Τα κόκαλα των πεθαμένων τής οικογένειας Mονοχάρτζη τα έχουν από τότε τοποθετήσει σε λάκκο κάτω από τη σημερινή Εκκλησιά του Προδρόμου. Το παλιό Εκκλησάκι του Προδρόμου το κατείχαν οι Μονοχάρτζηδες από το 1668. Ίσως τότε να έκτίστηκε. Όπως είναι γνωστό ή οικογένεια του πρώτου Μονοχάρτζη ή Κατράλη ήλθε από τον Κωνσταντίνο Αλγερίου, στα 1650. Στα 1759 καταστράφηκε άγνωστο για ποιους λόγους, ίσως από πειρατές ένα Μοναστήρι στην Ισπανία και ή καμπάνα του Τ. Προδρόμου του Κρανιδίου είναι ή καμπάνα του Μοναστηρίου αυτού.
Το κείμενο (3 βΙ) αναφέρει ότι ή καμπάνα ονομαζόταν Μαγιορκέζα. Η καμπάνα υπάρχει ακόμα άθικτη στο καμπαναριό με καθαρά Ρωμαιοκαθολικά σύμβολα. Την είδαμε με μια συντροφιά στις 3—1—1976. Εμείς νομίζουμε ότι κάποιο Μοναστήρι στο
νησί Μαγιόρκα των Βαλεαρίδων της Ισπανίας έπεσε θύμα των κουρσάρων και κατεστράφη, όπως καταστρέφονταν την εποχή αύτη, από τούς πειρατές, όχι μόνο Μοναστήρια, όπως ή Νταού Πεντέλη, άλλα και χωριά και πόλεις, σ' όλη την λεκάνη τής Μεσογείου. Έτσι κάποτε κάποιος καπετάνιος Μονοχάρτζης την αγόρασε -στην Μαγιόρκα και την έφερε στην πατρίδα του το Κρανίδι.
Ή ολοκαίνουργια Εκκλησιά του Τ. Προδρόμου φαίνεται ότι τελείωσε εντελώς, μέσα και έξω, στα 1873, ή στα 1873 έγιναν τα εγκαίνια.
Το Συμφωνητικό τής ανοικοδόμησης τής Έκκλησίας τοΰ Τ. Προδρόμου το υπογράφουν ο Ιάκωβος Σεβαστϊνο Αρχιτέκτων, Ιταλός, τον οποίο τα κείμενα τον ονομάζουν και Λεβαντίνο, και ο καπετάν Κώστας Μονοχάρτζης, στο Ελληνικό Προξενείο τής Σμύρνης το Μάη του 1849. Μετά την υπογραφή υπάρχει έκκληση του Κ. Μονοχάρτζη στους Κρανιδιώτες να βοηθήσουν όλοι στην ανοικοδόμηση τής Εκκλησιάς. Κατά το Συμφωνητικό ο Ι. Σεβαστίνο αναλαμβάνει να κτίσει την Εκκλησιά σύμφωνα με το σχέδιο του, με πέτρα, άμμο, ασβέστη και τα αναγκαία σίδερα, για να εκτελεστεί ή οικοδομή με ακρίβεια και στερεότητα, την δε αυλή τής Εκκλησιάς να την στρώσει με ντόπιες πλάκες. Ό Αρχιτέκτων οφείλει να τελείώσει την Εκκλησιά σε τέσσερα ή πέντε χρόνια από τις αρχές του 1849. Ή προκαταβολή πού δόθηκε ήταν 40 Οθωμανικές, ασφαλώς δέ χρυσές, λίρες. Δόθηκαν ακόμη και τα έξοδα του ταξιδίοΰ του. Τα υπόλοιπα χρήματα θα δίνονταν σύμφωνα με το συμφωνητικό μετά την επιστέγαση τής Εκκλησιάς από την Κοινότητα Κρανιδίου.
Επάνω από την Δυτική Πύλη τής Εκκλησιάς υπάρχει ακόμη σήμερα ή πάρα κάτω ανάγλυφη επιγραφή: «Ό Ναός ούτος ώκοδομήθη εκ βάθρων το 1852 επί Επιτρόπων, Ιερέως Λουκά Β. Νόνη, Λουκά Δ. Λουκά, Κωνσταντίνου Ζέρβα, Κώστα Στρίγκου, Χρ. Βενεκά, το δε τέμπλεο τούτου κατά το 1867 υπό του τέκτονος Φρατζέσκου Λυρίτη, Τηνίου». Στο Προσκυνητάρι τής εικόνας του Τ. Προδρόμου υπάρχει ή ακόλουθη επιγραφή: «Εικόνα την δε του θείου Προδρόμου, εν μαρμαρίνω πλαισίω έστήσατο τεχνίτης του 'Ιερού Ναού τούτου Φρα (γκισκος σ.ι !.) Λυρίτης».
H εξαίρετη και μεγαλόπρεπη εικόνα του Ι Προδρόμου Ιωάννη και Βαπτιστή όπως αναφέρεται στα κείμενα, είναι έργο σπουδαίου αγιογράφου του 11ου αιώνα. Ίσως κάποτε διαβαστεί αν υπάρχει και κάποιο όνομα κάτω από την ασημένια πλάκα πού την σκεπάζει. Ακόμη από ειδικούς μπορεί με σχεδόν απόλυτη ακρίβεια να χρονολογική, οποτεδήποτε. Μερικοί λένε ότι είναι του 16ου αιώνα.
Έκτος από τα κείμενα πού διάσωσε ο Άγγελος Μπούζος κυκλοφόρησε τυπωμένο αργότερα, χωρίς χρονολογία, ένα, ας το πούμε. συναξάρι, της εικόνος πού το διάβαζαν στην αγρυπνία μεταξύ 28 και 29 Αυγούστου στη γιορτή, γιατί, επί πλέον, τα κείμενα προτρέπουν να γίνεται Εσπερινός, Αγρυπνία και Λιτάνευση της εικόνας, στις όποιες να παίρνουν μέρος όλοι οι παπάδες του Κρανιδίου και φυσικά να γίνεται και ή Θεία Λειτουργία, όλα αυτά στις 28 βράδυ και 29 πρωί, κάθε Αύγουστο μήνα, την ήμερα τής Απότομης του Προδρόμου. Το συναξάρι αυτό το υπογράφουν ο Εφημέριος Μιχαήλ Τσαμαδός Οικονόμος και Δαμιανός Μονοχάρτζης, ηγούμενος της Ζωοδόχου Πηγής Κορωνίδας, με χρονολογία 30 Αυγούστου 1764.
Ή εικόνα βρισκόταν στ' Άνάπλι. Την είχε κρυμμένη κάτω από ένα κρεβάτι σοφά ή μιντέρι, όπως τα λένε οι Τούρκοι, ή Τουρκάλα Χανιφέ Χανούμ Ελισάχ. Ή Οθωμανίδα αυτή ελαφρών ηθών γυναίκα, από τα Παρασάμια τής Συρίας, ήταν απόγονος μιας οικογένειας πού εξομώτησε παλαιότερα, γιατί ο Κιαμήλ Μπέης τής Κορίνθου το είχε προσδιορίσει αυτό, παρατηρώντας ότι ή οικογένεια Ελισάχ δεν ήταν γνήσια Οθωμανική φαμίλια αλλά Χριστιανική πού εξισλαμίστηκε. Η Χανιφέ Χανούμ, έμενε στ' Ανάπλι στο σπίτι της, πού ή τοποθεσία του περιγράφεται από το σχετικό κείμενο με τα πάρα κάτω: «προς δυσμάς έχει (το σπίτι) το Τζαμί το όποιο μεταβλήθηκε σε φραγκική Εκκλησία" και εις την γωνίαν του Τζαμιού προς το "Ιτσ - Καλέ είναι ή γωνιά του σπιτιού, δηλαδή, νοτιοανατολικά». Ό Λεωνίδας Μονοχάρτζης είχε φίλη την Χανιφέ Χανούμ. Είναι γνωστό από τα κείμενα και από την αιχμαλωσία του Δαμαλών Σωφρονίου ότι οι Μονοχάρτζηδες την εποχή πολύ προ του 1821 ήσαν φιλότουρκοι. Στις συναναστροφές τους με τους Τούρκους γνώρισε ασφαλώς και την Χανιφέ Χανούμ, το γένος Ελισάχ. Ό Λεωνίδας ήταν και σωματοφύλακας του Ρώσου Προξένου. Τη νύχτα λοιπόν στις 26 Αυγούστου 1764 επισκέφθηκε τη φίλη του Χανιφέ, ήταν φαίνεται και πιωμένος ή μπορεί να ήπιαν μαζί με την Χανούμισσα. Ονειρεύτηκε
Όμως εκεί που κοιμότανε σ' ένα μιντέρι, στο σπίτι της Χανιφέ, ότι ένας μαύρος σκύλος έβγαινε από κάτω από το μιντέρι με διάθεση να ξεσκίσει τον Λεωνίδα. Ξύπνησε τρομαγμένος και ζήτησε να δει κάτω από το σοφά απ' όπου έβγαινε ο μαύρος και άγριος σκύλος. Άναψε ένα κερί και έψαξε και ανακάλυψε με σηκωμένες τις τρίχες του, από τον τρόμο και την έκπληξη, την μαύρη επιβλητική καi έτοιμη σαν να του μιλήσει, εικόνα τού Τ. Προδρόμου. Για μια στιγμή σκέφθηκε να σκοτώσει την ερωμένη του, άλλά πιο ήρεμα ύστερα θυμήθηκε την σακολέβα του Κρανιδιώτη και φίλου του Καπετάν Χριστόδουλου Μετούση, πού είχε έρθει στ' Ά-νάπλι. Πήγε λοιπόν και του διηγήθηκε τα συμβάντα του ονείρου του και την ανακάλυψη της εικόνας και με τούς ναύτες της Κρανιδιώτικης σακολέβας, Νικόλα Δ. Γκοΰστο ή Κουκούδη, Δημήτρη Μάρκου και Πέτρο Θώδα, πήρε την εικόνα, την έβαλε στη σακολέβα ή οποία έφυγε αμέσως για το Κρανίδι. Στις 30 Αυγούστου παραδόθηκε η "Αγια εικόνα στον ξάδερφο του Λεωνίδα και ηγούμενο του Μοναστηρίου Κορωνίδας (Κοιλάδα) Δαμιανό Μονοχάρτζη πού την παράδωσε στην ιδιόκτητη Εκκλησία των Μο-νοχαρτζαίων, τον Πρόδρομο, όπου έγινε την ίδια νύχτα ολονυχτία και δοξολογία με συμμετοχή των τότε κατοίκων του Κρανιδίου.
Φαίνεται όμως ότι για την σχεδόν αρπαγή τής εικόνας από το σπίτι της Χανιφέ Χανούμ, ακολούθησε φασαρία, στην οποία επενέβη δ Ρώσος Πρόξενος με τις πλάτες τής Αυτοκράτειρας της Ρωρίας Αικατερίνης Β' (άκμασε το 1762—1796) και η υπόθεση οδηγήθηκε στο δικαστήριο, στο οποΐο έλαβε μέρος υπέρ του Λ. Μονοχάρτζη και σαν αντιπρόσωπος τής αυτοκράτειρας Αικατερίνης ο περίφηρος διδάσκαλος του Γένους, Σλαβινίου και Χερσώνος Ευγένιος Βούλγαρης (1716—1806).
Κατά τα Ορλωφικά με τις σφαγές και καταστροφές των Τούρκων κατά των Ραγιάδων Ελλήνων στα 1769—1770, τότε πού εκπατρίστηκε και ο Κορίνθου Άγιος Μακάριος δ Νοταράς, η εικόνα του Τ. Προδρόμου από το Κρανίδι μεταφέρθηκε στις Σπέτσες, όπου οι Σπετσιώτες την επαργύρωσαν από ευλάβεια. Η εικόνα στις Σπέτσες φυλάχτηκε ένα με ενάμισο χρόνο στο Μοναστήρι του Αγ. Νικόλα, στο οποΐο ήταν ηγούμενος ο Αγάπιος Τεπαρηνιώτης.Έκανε μάλιστα η εικόνα και το θαΰμα κατά το οποΐο όταν οι αραπάδες, όπως φαίνεται κατά τις σφαγές επί Όρλωφ θέλησαν νά περάσουν για να καταστρέψουν τις Σπέτσες, ο άνεμος δεν τούς βοήθησε κι έτσι σώθηκε το νησί, το οποΐο φυσικά θα αντιστεκότανε. Ο Νικόλας Μονοχάρτζης και ο Λευτέρης Μονοχάρτζης έγραψαν γράμμα για την κατοχή της εικόνας από
την οικογένεια Μονοχάρτζη, και τo έστειλαν στiς Σπέτσες πρoς τoν ηγούμενο τοy Μοναστηρίου "Αγ. Νικολάου δια μέσου του Σπετσιώτη Δ. Σωτηρίου.
Ή εικόνα του Τ. Προδρόμου ασημωμένη και συνοδεία με διάφορα δώρα και με 800 γρόσια από δωρεές, εστάλθηκε στο Πόρτο Χέλι στις 21 Ιούλη 1772 με γράμμα των Δημογερόντων Σπετσών πού το υπόγραψε ο Δημογέροντας Ανάστασης Ι. Κυρίκου.
Οι Μονοχάρτζηδες φοβήθηκαν μήπως η εικόνα άρπαχτεί και μεταφερθεί στην Ύδρα στον Προφήτη Ηλία, απ' τις Σπέτσες, γι αυτό έγραψαν προκαταβολικά στους Σπετσιώτες για την ιδιοκτησία τους πάνω στην εικόνα. Ή εικόνα είναι θαυματουργή, είναι ο Προστάτης και Πολιούχος του Κρανιδίου και προστάτεψε το Κρανίδι απ' τη χολέρα.
Οι κάτοχοι της, από την αρχή διατύπωσαν την ανάγκη να γίνεται Εσπερινός, Λιτανεία, Όλονυχτία και Λειτουργία στις 28 και 29 Αυγούστου, με όλο τον κλήρο.
Στην Επανάσταση του 1821 οι Μονοχάρτζηδες έβγαλαν το ασήμι με το όποιο την είχαν ασημώσει οι Σπετσιώτες και το παρέδωσαν για τις ανάγκες του αγώνα.
Σήμερα ή εικόνα είναι ασημωμένη. Φαίνεται ότι αργότερα την ξανασήμωσαν.
Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
Στον τόπο όπου υψώνεται σήμερα ή Καθεδρική Εκκλησία του Τίμιου Ιωάννη Προδρόμου και Βαπτιστή, βρισκόταν μέχρι το 1852 ένα μικρό Εκκλησάκι. Ίσως να ήταν ένα παμπάλαιο Βυζαντινού τύπου χαριτωμένο Εκκλησάκι, το Εκκλησάκι αυτό. 'Αλλά ή ευσέβεια των καπεταναίων με επικεφαλής τούς Μονοχαρτζαίους θέλησε να κτιστεί μια μεγαλόπρεπη Εκκλησία, αυτή πού υπάρχει σήμερα σε βυζαντινό ρυθμό και με τρούλο.
Ή θαυματουργή εικόνα του Βαπτιστή, για την οποία γράφουμε σε άλλο κεφάλαιο και ή σωτηρία από τη χολέρα στα 1854, έκαναν ώστε να εξακολούθηση τότε σε γρήγορο ρυθμό ή κατασκευή τής Εκκλησίας μετά τη θεμελίωση.
Ό Καπετάν Κώστας Μονοχάρτζης σε συνεννόηση με την Επιτροπή για την ανέγερση του Πρόδρομου πήγε στη Σμύρνη και έφερε από εκεί στο Κρανίδι, τον Ιταλό Αρχιτέκτονα Ιάκωβο Σεμπαστίνο στις 18 του Απρίλη του 1852. Την Επιτροπή τής
ανέγερσης της Εκκλησιάς του Τ. Προδρόμου αποτελούσαν oι Κρανιδιώτες Εμποροπλοίαρχοι, Κώστας Μονοχάρτζης, Νικόλας Κασούνης, Λάμπρος I. Μπίας, Ανάστασης Νικολέττας, Α. Μερεμέτης και Γιάννης Παπαφραγκίσκος.
Στο παλιό Εκκλησάκι του Προδρόμου υπήρχαν δυο αφιερωμένα Μανουάλια πέτρινα και ένας Δεσποτικός θρόνος το ίδιο λίθινος. ° Ακόμη υπήρχε και ένα παλιό Ευαγγέλιο αφιέρωμα του Μοναστηρίου του Αυγού. Στη δυτική πλευρά του Εκκλησακίου υπήρχε αναθηματική τετράγωνη πλάκα με τα ονόματα των κατόχων και ιδιοκτητών του Εκκλησιδίου εκείνου του Προδρόμου, Μονοχάρτζηδων, αλλά, σκόπιμα, όπως φαίνεται, από το γνωστό φθόνο πού δέρνει τούς ανθρώπους, καταστράφηκε, όταν γκρεμίστηκε το παλιό Εκκλησάκι για να χτιστεί ο νέος Ναός στα 1852. Την ιδιοκτησία του Εκκλησιδίου οι εκπρόσωποι τής οικογένειας Μονοχάρτζη την μετεβίβασαν σ' όλη την Κοινότητα, στις 11 του Ιούλη του 1800. Εξαίρουν μόνο την εικόνα του Προδρόμου, γιατί υπήρχε δεσμευτική κατάρα να μη φύγει ποτέ ή παμπάλαια εικόνα του Τ. Προδρόμου από την κατοχή τής οικογένειας Μονοχάρτζη. Το ντοκουμέντο τής 11 Ιούλη 1800 υπογράφουν ή χήρα Μονοχάρτζη, οι Νικόλας Λ. Μονοχάρτζης, Γιάννης Δ. Μονοχάρτζης, Γιώργης Σ. Μονοχάρτζης, Παναγιώτης Κ. Μονοχάρτζης, δ Ιερέας Κυριάκος I. Χατζηδαμιανοΰ. Το ντοκουμέντο τής αφιέρωσης του Εκκλησιακίου βεβαιώνεται με την σφραγίδα και την υπογραφή του Οθωμανού Τοπάρχη Κεχαγιά Μουράτ Κουσέμ. Ήταν μεγάλο λάθος το γκρέμισμα τής μικρής Εκκλησιάς του Τ. Προδρόμου, ιδιοκτησίας των Μονοχάρτζηδων, γιατί ή καινούργια Μητροπολιτική Εκκλησία, μπορούσε να κτισθεί όπως κτίστηκε μεγάλη, επιβλητική και ωραία, παράλευρα, κάπου εκεί κοντά. Μήπως δεν θα υπήρχε την εποχή αυτή άφθονος τόπος;
Τα κόκαλα των πεθαμένων τής οικογένειας Mονοχάρτζη τα έχουν από τότε τοποθετήσει σε λάκκο κάτω από τη σημερινή Εκκλησιά του Προδρόμου. Το παλιό Εκκλησάκι του Προδρόμου το κατείχαν οι Μονοχάρτζηδες από το 1668. Ίσως τότε να έκτίστηκε. Όπως είναι γνωστό ή οικογένεια του πρώτου Μονοχάρτζη ή Κατράλη ήλθε από τον Κωνσταντίνο Αλγερίου, στα 1650. Στα 1759 καταστράφηκε άγνωστο για ποιους λόγους, ίσως από πειρατές ένα Μοναστήρι στην Ισπανία και ή καμπάνα του Τ. Προδρόμου του Κρανιδίου είναι ή καμπάνα του Μοναστηρίου αυτού.
Το κείμενο (3 βΙ) αναφέρει ότι ή καμπάνα ονομαζόταν Μαγιορκέζα. Η καμπάνα υπάρχει ακόμα άθικτη στο καμπαναριό με καθαρά Ρωμαιοκαθολικά σύμβολα. Την είδαμε με μια συντροφιά στις 3—1—1976. Εμείς νομίζουμε ότι κάποιο Μοναστήρι στο
νησί Μαγιόρκα των Βαλεαρίδων της Ισπανίας έπεσε θύμα των κουρσάρων και κατεστράφη, όπως καταστρέφονταν την εποχή αύτη, από τούς πειρατές, όχι μόνο Μοναστήρια, όπως ή Νταού Πεντέλη, άλλα και χωριά και πόλεις, σ' όλη την λεκάνη τής Μεσογείου. Έτσι κάποτε κάποιος καπετάνιος Μονοχάρτζης την αγόρασε -στην Μαγιόρκα και την έφερε στην πατρίδα του το Κρανίδι.
Ή ολοκαίνουργια Εκκλησιά του Τ. Προδρόμου φαίνεται ότι τελείωσε εντελώς, μέσα και έξω, στα 1873, ή στα 1873 έγιναν τα εγκαίνια.
Το Συμφωνητικό τής ανοικοδόμησης τής Έκκλησίας τοΰ Τ. Προδρόμου το υπογράφουν ο Ιάκωβος Σεβαστϊνο Αρχιτέκτων, Ιταλός, τον οποίο τα κείμενα τον ονομάζουν και Λεβαντίνο, και ο καπετάν Κώστας Μονοχάρτζης, στο Ελληνικό Προξενείο τής Σμύρνης το Μάη του 1849. Μετά την υπογραφή υπάρχει έκκληση του Κ. Μονοχάρτζη στους Κρανιδιώτες να βοηθήσουν όλοι στην ανοικοδόμηση τής Εκκλησιάς. Κατά το Συμφωνητικό ο Ι. Σεβαστίνο αναλαμβάνει να κτίσει την Εκκλησιά σύμφωνα με το σχέδιο του, με πέτρα, άμμο, ασβέστη και τα αναγκαία σίδερα, για να εκτελεστεί ή οικοδομή με ακρίβεια και στερεότητα, την δε αυλή τής Εκκλησιάς να την στρώσει με ντόπιες πλάκες. Ό Αρχιτέκτων οφείλει να τελείώσει την Εκκλησιά σε τέσσερα ή πέντε χρόνια από τις αρχές του 1849. Ή προκαταβολή πού δόθηκε ήταν 40 Οθωμανικές, ασφαλώς δέ χρυσές, λίρες. Δόθηκαν ακόμη και τα έξοδα του ταξιδίοΰ του. Τα υπόλοιπα χρήματα θα δίνονταν σύμφωνα με το συμφωνητικό μετά την επιστέγαση τής Εκκλησιάς από την Κοινότητα Κρανιδίου.
Επάνω από την Δυτική Πύλη τής Εκκλησιάς υπάρχει ακόμη σήμερα ή πάρα κάτω ανάγλυφη επιγραφή: «Ό Ναός ούτος ώκοδομήθη εκ βάθρων το 1852 επί Επιτρόπων, Ιερέως Λουκά Β. Νόνη, Λουκά Δ. Λουκά, Κωνσταντίνου Ζέρβα, Κώστα Στρίγκου, Χρ. Βενεκά, το δε τέμπλεο τούτου κατά το 1867 υπό του τέκτονος Φρατζέσκου Λυρίτη, Τηνίου». Στο Προσκυνητάρι τής εικόνας του Τ. Προδρόμου υπάρχει ή ακόλουθη επιγραφή: «Εικόνα την δε του θείου Προδρόμου, εν μαρμαρίνω πλαισίω έστήσατο τεχνίτης του 'Ιερού Ναού τούτου Φρα (γκισκος σ.ι !.) Λυρίτης».
Κάτω από αυτές τις άλογες , παράλογες , παράνομες συνθήκες ήταν μοιραίο και φυσικό επόμενο να φτάσουμε στον τόπο μας εδώ που βρισκόμαστε σήμερα. Σοβαρή έλλειψη πόσιμου νερού, εξίσου σοβαρή έλλειψη νερού κατάλληλου για άρδευση, υφαλμύρωση σχεδόν όλων των υδροφορέων και εναλάτωση των εδαφών συνθήκες για τις οποίες ο καθηγητής του τμήματος γεωλογίας και φυσικής του Πανεπιστημίου Πατρών κος Γ. Καλλέργης μας προειδοποίησε από το 1999 ότι για την ευρύτερη περιοχή του Δήμου Κρανιδίου υπάρχει άμεσος κίνδυνος ερημοποίησής της .
